Administracja

Zmiany terytorialne i administracyjne w XX w.

Małgorzata Judasz

W XX wieku w wyniku licznych zmian administracyjnych gmina Opatówek zmieniała swój obszar, strukturę terytorialną oraz przynależność do nadrzędnych jednostek podziału administracyjnego.

Przed odzyskaniem niepodległości gmina leżała w guberni kaliskiej w zaborze rosyjskim. W okresie międzywojennym - w powiecie kaliskim, który należał do województwa łódzkiego, a od 1 kwietnia 1938 roku został włączony do województwa poznańskiego. W czasie okupacji niemieckiej gmina znajdowała się w granicach, utworzonego przez III Rzeszę Kraju Warty, a ściślej w rejencji łódzkiej i dystrykcie Kalisz.

Po wyzwoleniu i ukształtowaniu się administracji w 1945 roku gmina Opatówek znalazła się w województwie poznańskim, w powiecie kaliskim. W tym czasie sąsiadowała od wschodu z gminami Marchwacz i Koźminek, od północy z gminą Kamień, od zachodu z gminą Podgrodzie Kaliskie i od południa z gminami Godziesze i Iwanowice. Obejmowała obszar 9.128 ha i skupiała 16 gromad, w skład których wchodziły 23 wsie. Ponadto w gminie znajdowały się majątki ziemskie: Opatówek i Tłokinia, z folwarkami Tłokinia, Józefów, Podzborów i Opatówek. Majątki zostały rozparcelowane, a folwarki weszły w skład sąsiednich wiosek lub utworzyły odrębne jednostki administracyjne.

Podział administracyjny gminy Opatówek
     według stanu z dnia 17 kwietnia 1945 roku

Z dniem 1 stycznia 1955 roku zlikwidowano dotychczasowe gromady i gminy, a na ich miejsce wprowadzono nowe jednostki podziału administracyjnego - gromady nowego typu, średnio trzykrotnie mniejsze od dotychczasowych gmin. Miejscowości gminy Opatówek weszły w skład czterech nowych gromad. I tak:
-  Opatówek utworzył gromadę Opatówek
- Cienia I, Cienia II, Cienia III, Cienia Folwark, Michałów I, Michałów II, Michałów III, Michałów IV, Porwity, oraz Takomyśle z byłej gminy Godziesze Wielkie weszły w skład gromady Cienia II
- Szulec, Borów, Zmyślanka oraz Sierzchów z byłej gminy Koźminek utworzyły gromadę Szulec
- Zduny, Tłokinia Kościelna, Tłokinia Poduchowna, Trojanów oraz Winiary z byłej gminy Podgrodzie Kaliskie utworzyły gromadę Winiary.

Układ administracyjny oparty na gromadach nowego typu nie funkcjonował zgodnie z założeniami władz. Sztuczne granice spowodowały rozerwanie dotychczasowych więzi lokalnych i zdezorganizowały wypracowane do tego czasu sposoby zarządzania na najniższych szczeblach. Niepowodzenie to zmusiło władze do stopniowego wycofywania się z tak dużego rozdrobnienia podstawowych jednostek administracji. Likwidowano wybrane z nich, a poszczególne wioski wcielano do innych gromad. W ten sposób gromady nowego typu stopniowo powiększały swój zasięg.

W 1959 roku zlikwidowano gromady Szulec i Cienia II włączając je do gromady Opatówek (bez wioski Takomyśle). W dniu 28 września 1961 roku do gromady Opatówek włączono miejscowości Tłokinia Kościelna, Tłokinia Poduchowna i Zduny, które do tej pory leżały w granicach gromady Winiary. W 1970 roku gromada Opatówek obejmowała już 6.731 ha gruntów, a więc 74% powierzchni gminy z roku 1945.

Wreszcie od dnia 1 stycznia 1973 roku, po reformie administracyjnej z 29 listopada 1972 roku, która likwidowała gromady i przywracała gminy, na mapę powróciła także gmina Opatówek, jednak już w zmienionych, w stosunku do lat 1945-1954, granicach. Włączono do niej: Rożdżały, Kobierno i Dębe Kolonia z gromady Kamień; Szałe i Chełmce z gromady Piwonice; Winiary, Rajsków i Nędzerzew z gromady Winiary oraz Rajsko i Warszew z gromady Rajsko.

Gmina Opatówek stała się jedną z 13 gmin powiatu kaliskiego. Obejmowała 11.700 ha z 10.802 mieszkańcami i składała się z 27 wsi sołeckich. Należały do nich: Borów (ze Zmyślanką), Chełmce, Cienia II (z Bogumiłowem), Cienia Folwark (z Michałowem IV), Cienia I, Cienia III, Kolonia Dębe, Kobierno, Michałów II (z Michałowem I), Michałów III, Nędzerzew, Opatówek (z Józefowem), Powity, Rajsko (z Janikowem), Rajsków, Rożdżały (z miejscowościami Słoneczna i Frankowizna), Sierzchów, Szałe, Szulec, Tłokinia Kościelna, (z Tłokinią Poduchowną), Tłokinia Mała, Tłokinia Nowa, Tłokinia Wielka, Trojanów (ze wsią Zawady), Warszew (z Modłą), Winiary i Zduny.

W 1975 roku uchwalono ustawę zmieniającą podział administracyjny kraju, która m.in. zlikwidowała powiaty, a Kaliszowi nadała rangę miasta wojewódzkiego. Opatówek stał się siedzibą jednej z 57 gmin województwa kaliskiego. W latach 1973-1975 gmina Opatówek miała największy zasięg terytorialny w swojej historii, ponieważ od dnia 1 stycznia 1976 roku władze wprowadziły korektę granic, w wyniku której Winiary i Rajsków zostały włączone do miasta Kalisza. Od tej pory gmina Opatówek obejmuje 10.432 ha z 25 sołectwami i 32 miejscowościami nie zmieniając do czasów obecnych swojego zasięgu terytorialnego.

Zmiany obszaru gminy w XX w.

Najpopularniejsze

Mapa strony

Katalog on-line